Bijensterfte neemt wereldwijd en in Nederland alarmerend toe. Wilde bijensoorten en hommels verdwijnen in hoog tempo en honingbijen kampen met verhoogde wintersterfte, ziekten en verkorte levensduur van de koninginnen. Deze website beoogt kennis en ontwikkelingen in wetenschap en beleid rond de vele oorzaken van bijensterfte inzichtelijk en toegankelijk te maken voor een breed publiek. Aanleiding was de brief in NRC van 2 mei 2009. We beogen verifieerbare, traceerbare informatie te bieden met bronvermeldingen en links naar de primaire bronnen uit de wetenschappelijke literatuur.

- Volg de meest actuele ontwikkelingen via Twitter @Bijensterfte

Insect decline, an emerging global environmental risk

A new paper in Current Opinion in Environmental Sustainability reports that the Earth’s entomofauna seems in an ongoing state of collapse. Insect decline could pose a global risk to key insect-mediated ecosystem functions and services such as soil and freshwater functions (nutrient cycling, soil formation, decomposition, and water purification), biological pest control, pollination services and food web support that all are critical to ecosystem functioning, human health and human survival.

At present the attention for insect decline is low in all domains, ranging from scientific research to policy-making to nature conservation. Scientists made urgent calls to prioritise insect conservation. An international treaty for global pollinator stewardship and pollinator ecosystem restoration is urgently needed to counteract the current crisis.

A review of insect pollinator conservation policies found that despite scientific calls and public outcry to develop polices that addresses declines, governments have not delivered such legislation, nor have they met basic monitoring needs recommended by experts.

Wat weten we eigenlijk over bijensterfte en neonicotinoiden?

Heldere uitleg van de stand van kennis over het vraagstuk van bijensterfte en neonicotinoiden in een Studium Generale college van 90 minuten door Prof. dr. Jeroen P. van der Sluijs.

Update of the Worldwide Integrated Assessment (WIA) on systemic insecticides

The Task Force on Systemic Pesticides — an international group of independent scientists convened by the International
Union for Conservation of Nature — produced the world’s first comprehensive scientific assessment of the ecological effects of neonicotinoids in 2015. This landmark review, which considered more than 1,100 peer-reviewed studies, as well as data from manufacturers, identified clear evidence of harm to honeybees as well as to a large number of other beneficial species, including aquatic insects at the base of the food chain, soil arthropods such as earthworms, and common birds (by cascade effects).
In 2017, the Task Force updated its assessment to take into account hundreds of new peer-reviewed studies (published since 2014) on systemic insecticides in the environment and their ecological effects. The new assessment reveals broader impacts that reinforce the conclusions of the original 2015 review: neonics and fipronil represent a major worldwide threat to biodiversity and ecosystems/ecosystem services.
The 2017 update is now published in the scientific journal Environmental Science and Pollution Research in 3 parts.

Summary: Highlights from the 2017 update to the Worldwide Integrated Assessment of the effects of systemic pesticides on biodiversity and ecosystems

Part I Part 1: new molecules, metabolism, fate, and transport

Part 2 Part 2: impacts on organisms and ecosystems

Part 3 Part 3: alternatives to systemic insecticides

Part 4 An update of the Worldwide Integrated Assessment (WIA) on systemic pesticides. Part 4: Alternatives in major cropping systems

Pollinators and Global Food Security: the Need for Holistic Global Stewardship

Over the past decades, both wild and domesticated insect pollinators are in dramatic decline, which puts at stake the existence of species, ecosystem resilience and global food security. Globally, 87 of major food crops depend on animal pollination. Together these account for 35 % of the world food production volume. Pollinator mediated crops are indispensable for essential micronutrients in the human diet. Many ornamental plants as well as crops for fibre, fodder, biofuels, timber and phytopharmaceuticals also depend on insect pollinators. This article aims to map the current situation of pollinators worldwide, with a focus on the critical role of pollinators in the human food chain and ecosystem sustainability, their intrinsic and extrinsic value, as well as the causes of their declines and the interventions needed to conserve them, in order to develop an argument for the importance of conserving and restoring pollinator populations and diversity. The present pollinator crisis threatens global and local food security, can worsen the problems of hidden hunger, erodes ecosystem resilience, and can destabilise ecosystems that form our life support system. An integrated approach that simultaneously addresses the key drivers is needed. This includes creation and restoration of floral and nesting resources, a global phase out of prophylactic use of neonicotinoids and fipronil, improvement of test protocols in authorisation of agrochemicals, and restoration and maintenance of independence in regulatory science. The authors argue that an international treaty for global pollinator stewardship and pollinator ecosystem restoration should be initiated in order to systemically counteract the current crisis.

http://link.springer.com/article/10.1007/s41055-016-0003-z

Worldwide Integrated Assessment of the Impact of Systemic Pesticides on Biodiversity and Ecosystems

The Worldwide Integrated Assessment of the Impact of Systemic Pesticides on Biodiversity and Ecosystems (WIA) has examined over 800 scientific studies spanning the last five years, including industry sponsored ones. It is the single most comprehensive study of neonics ever undertaken, is peer reviewed, and published as free access so that the findings and the source material can be thoroughly examined by others.

Present scales of use of neonicotinoid pesticides put pollinator services at risk

Scientists urge transition to pollinator-friendly agriculture
Utrecht & Tokyo, 7 June 2013
Honeybee disorders and high colony losses have become global phenomena. An international team of scientist led by Utrecht University synthesized recent findings on the effects of neonicotinoid pesticides on bees. Scientists conclude that owing to their large scale prophylaxic use in agriculture, their high persistence in soil and water, and their uptake by plants and translocation to flowers, neonicotinoids put pollinator services at risk.

Super insecticide imidacloprid has dramatic impact on insect richness in and around water

Press release Utrecht University - May 2, 2013
Insect numbers have been declining in recent years. Research by Utrecht University has found a link between the super insecticide imidacloprid and a decline in abundance of insects and other invertebrates in surface-water. Scientists are ringing international alarm bells. “Stricter standards alone are not enough. This insecticide is so harmful and remains in the environment for so long that an international ban is definitely warranted.”

Late lessen uit vroege waarschuwingen: bijensterfte en systemische insecticiden

In 1994 begonnen Franse bijenhouders melding te maken van alarmerende verschijnselen. Nadat hun honingbijen enkele dagen hadden gefoerageerd op bloeiende zonnebloemen, keerden veel van de bijen niet terug naar de kast. De bijen zaten dicht op elkaar in kleine groepjes op de grond of zweefden gedesoriënteerd voor de kast en vertoonden abnormaal foerageergedrag. In sommige gevallen werden ook dode bijen aangetroffen voor de kast.
Onderzoek wees in de richting van het systemische insecticide Gaucho® van Bayer, dat voor zaadbehandeling wordt gebruikt, met als werkzame stof imidacloprid. In dit hoofdstuk geven we een historisch overzicht van de ontwikkeling van het bewijsmateriaal aangaande risico’s van zonnebloem- en maïszaadbehandeling met Gaucho® voor honingbijen, en analyseren we de acties die zijn ondernomen als reactie op de zich opstapelende aanwijzingen voor deze risico’s.

EFSA identifies risks to bees from neonicotinoids

EFSA scientists have identified a number of risks posed to bees by three neonicotinoid insecticides[1]. The Authority was asked by the European Commission to assess the risks associated with the use of clothianidin, imidacloprid and thiamethoxam as seed treatment or as granules, with particular regard to: their acute and chronic effects on bee colony survival and development; their effects on bee larvae and bee behaviour; and the risks posed by sub-lethal doses[2] of the three substances. In some cases EFSA was unable to finalise the assessments due to shortcomings in the available data.

Triodos fonds voor onafhankelijk onderzoek bijensterfte en landbouwgif

Stichting Triodos Foundation vraagt uw steun voor onderzoek naar bijensterfte en landbouwgif. Het nieuwe fonds werd gelanceerd op de Hart en Hoofddag van Triodosbank op zaterdag 24 september in Amersfoort. Het stelt mensen in staat hun persoonlijke rijkdom in te zetten voor het behoud van de insectenrijkdom van onze planeet.

Reactie op de kritiek van Stichting Agri Facts op bijensterfte.nl

Met dit bericht reageren we op de kritiek van Stichting Agri Facts (STAF) op de positie die onderzoekers van de Universiteit Utrecht innemen binnen het wetenschappelijk debat over de wereldwijde achteruitgang van hommels en bijen.
STAF research geeft in haar toetsing een positie in het wetenschappelijk debat verkeerd en karikaturaal weer en weerlegt vervolgens die verkeerde weergave. Dit is een zogenaamde stropopredenering. Noch de website bijensterfte.nl noch onderzoekers van de Universiteit Utrecht hebben ooit de door STAF research getoetste stelling ingenomen dat bijensoorten in Nederland zijn uitgestorven door neonicotinoïden, noch dat neonicotinoïden de enige oorzaak zouden zijn van de teruggang van bestuivende insecten.
In de bekritiseerde openingsalinea van de website bijensterfte.nl wordt met het verdwijnen van bijen zowel verwezen naar de afname van de populatieomvang van wilde bijen en hommels, als naar de discussie over de zogenaamde bijenverdwijnziekte onder honingbijen (waarbij de bijen van een honingbijenvolk verdwijnen).

Global scientific review reveals effective, affordable alternatives to neonicotinoid and fipronil insecticides

Report finds systemic pesticides not as effective as once thought, cites pest resistance as key reason to end mass uses of the harmful substances.

Overview
A new study published in the academic journal Environmental Science and Pollution Research calls into question the value of neonicotinoid insecticides (“neonics”) in agriculture. The research, conducted by the international Task Force on Systemic Pesticides, reviews more than 200 studies on the performance of neonics in controlling a wide range of insect pests on agricultural crops worldwide, including corn, wheat and many types of fruits and vegetables, as well as the available alternatives.

Grootschalig gebruik neonicotinoïden zet bestuiving op het spel

Wetenschappers dringen aan op transitie naar bijvriendelijke landbouw
Utrecht & Tokyo, 7 juni 2013
Wereldwijd kampen imkers met abnormaal hoge volksterfte en verzwakte bijen. Een internationaal team van wetenschappers geleid door Universiteit Utrecht bracht de recente wetenschappelijke stand van kennis in kaart over de effecten van neonicotinoïde insecticiden op bijen. Grootschalig preventief gebruik in de landbouw, in combinatie met hoge persistentie in bodem en water en opname door planten die het gif doorgeven aan hun stuifmeel en nectar, leiden tot substantiële risico’s. De wetenschappers concluderen dat de bestuiving van bloeiende planten en landbouwgewassen op het spel staat.

Weerwoord op kritiek Vijverberg en Blaauboer op UU PLOS ONE studie imidacloprid & insectenrijkdom

In een ingezonden brief in NRC van 11 mei 2013 geven Henk Vijverberg en voormalig Ctgb college lid Bas Blaauboer vier argumenten waarom ze vraagtekens plaatsen bij de betrouwbaarheid van onze studie in PLOS ONE naar de effecten van imidaclopridvervuiling van oppervlaktewater op de insectenrijkdom in en om het water. In het onderstaande weerleg ik deze argumenten/kritiekpunten een voor een.

Neonicotinoid pesticides are a huge risk – so ban is welcome says EEA

The European Commission has decided to ban three neonicotinoid insecticides. These chemicals can harm honeybees, according to a large body of scientific evidence, so the European Environment Agency (EEA) commends the precautionary decision to ban them.
Read full EEA highlight:
http://www.eea.europa.eu/highlights/neonicotinoid-pesticides-are-a-huge

Superinsecticide Imidacloprid heeft dramatische gevolgen voor insectenrijkdom in en om het water

Persbericht 2 mei 2013 - Utrechtse Wetenschappers luiden de internationale noodklok

Er vliegen de laatste jaren steeds minder insecten rond. Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht blijkt dat er een verband is tussen het superinsecticide imidacloprid en de afname van de insectenrijkdom in het oppervlaktewater. Wetenschappers luiden de internationale noodklok: “Met een strengere norm alleen komen we er niet. Dit insecticide is zo schadelijk en blijft zo lang in het milieu dat een internationaal verbod zeker op zijn plaats is”.

Brits Lagerhuis wil unaniem een verbod op neonicotinoiden

Vrijdag 5 april 2013 verscheen het rapport van de Britse parlementaire enquette naar de misstanden bij de toelating van neonicotinoide insecticiden. Het parlementaire onderzoek waarin in uren lange zittingen gericht op waarheidsvinding tal van wetenschappers en industriemensen stevig aan de tand gevoeld zijn komt tot heldere conclusies. Er zijn grote redenen tot zorg dat het grootschalig gebruik van neonicotinoiden bijdraagt aan de sterke achteruitgang van wilde bestuivende insecten en bijdraagt aan de toegenomen problemen in de hongingbijenhouderij. Met de toelating is veel mis en de recente veldstudie waarmee Dr. Helen Thompson van Food and Environment Research Agency de eerdere veldstudie van Whitehorn ea (2012) (naar de lange termijn effecten van imidacloprid op het aantal koninginnen per hommelvolk) onderuit dacht te halen, is wetenschappelijk ver beneden de maat. De bevindingen van Whitehorn dat imidacloprid bij normaal toegelaten gebruik zeer schadelijk is voor hommels, blijven overeind.

Belangrijkste aanbeveling, unaniem gedragen door alle partijen in het lagerhuis :
Per 1 januari 2014 moeten imidacloprid, clothianidine en thiamethoxam in Engeland voorlopig worden verboden in voor bijen aantrekkelijke gewassen. Alle toelatingen voor particulier gebruik moeten per direct ingetrokken. De Britse regering moet zich daarnaast inzetten voor een Europees verbod.

Handbestuiving in China en de Zembla uitzending Moord op de Honingbij II - te kort door bocht of storm in glas perensap?

Op 24 Jan 2013 zond Zembla haar documentaire Moord op de Honingbij II uit.

Op zijn blog Kloptdatwel kraakt Pepijn van Erp een kritische noot over de slotscene van de Zembla uitzending: “Bijensterfte niet de oorzaak van handbestuiving in China

In het onderstaande reageer ik op de blog van Pepijn van Erp.

Partij voor de Dieren wil onmiddellijk verbod op gevaarlijke bestrijdingsmiddelen

[PERSBERICHT partij voor de dieren]
Neonicotinoïden brengen bijen in gevaar
Partij voor de Dieren wil onmiddellijk verbod op gevaarlijke bestrijdingsmiddelen

Den Haag, 16 januari 2012 - Na een jarenlange discussie over de oorzaken van bijensterfte concludeert ook de Europese Voedsel- en Warenautoriteit dat neonicotinoïden, een zeer giftig landbouwgif, een acuut en ernstig gevaar zijn voor de gezondheid van bijen. De Partij voor de Dieren wil dat deze middelen per direct van de markt worden gehaald.

Honingbank - time is honey



De Honing Bank is een kunstproject dat iedereen de kans biedt om iets tastbaars voor de honingbij en het milieu te doen. Aktie is nodig, omdat het zowel in ons land als wereldwijd niet goed gaat met de bij. Zo worden 188 van de circa 350 bijensoorten in Nederland met uitsterven bedreigd. Dat is ook slecht nieuws voor ons: ruim 30% van wat we eten is afhankelijk van bestuiving, waarvan de honingbij een flink deel voor zijn rekening neemt. Geen bestuiving betekent geen jam op brood, geen koffie bij het ontbijt en geen orchidee voor het raam! Ook voor het ecosysteem als totaal zal het verdwijnen van bijen grote gevolgen hebben.

EPA Faces New Push To Closely Assess Neonicotinoids' Risks To Wildlife

The American Bird Conservancy (ABC) says preliminary results of a study it is conducting show that EPA is underestimating the aquatic toxicity to birds and other wildlife of the controversial neonicotinoid class of insecticides, adding pressure to the agency to more strictly regulate those products amid concerns over their pollinator risks.

"Based on . . . preliminary results, we have reason to believe that EPA has underestimated the aquatic toxicity of the entire class of neonicotinoid insecticides," Cynthia Palmer, pesticide programs manager at ABC, says in Nov. 14 comments to EPA regarding the agency's registration review dockets for two of the neonicotinoids -- acetamiprid and thiacloprid.

New Nature study: Combined pesticide exposure severely affects individual- and colony-level traits in bees

Abstract: Reported widespread declines of wild and managed insect pollinators have serious consequences for global ecosystem services and agricultural production1, 2, 3. Bees contribute approximately 80% of insect pollination, so it is important to understand and mitigate the causes of current declines in bee populations 4, 5, 6. Recent studies have implicated the role of pesticides in these declines, as exposure to these chemicals has been associated with changes in bee behaviour7, 8, 9, 10, 11 and reductions in colony queen production12. However, the key link between changes in individual behaviour and the consequent impact at the colony level has not been shown. Social bee colonies depend on the collective performance of many individual workers. Thus, although field-level pesticide concentrations can have subtle or sublethal effects at the individual level8, it is not known whether bee societies can buffer such effects or whether it results in a severe cumulative effect at the colony level. Furthermore, widespread agricultural intensification means that bees are exposed to numerous pesticides when foraging13, 14, 15, yet the possible combinatorial effects of pesticide exposure have rarely been investigated16, 17. Here we show that chronic exposure of bumblebees to two pesticides (neonicotinoid and pyrethroid) at concentrations that could approximate field-level exposure impairs natural foraging behaviour and increases worker mortality leading to significant reductions in brood development and colony success. We found that worker foraging performance, particularly pollen collecting efficiency, was significantly reduced with observed knock-on effects for forager recruitment, worker losses and overall worker productivity. Moreover, we provide evidence that combinatorial exposure to pesticides increases the propensity of colonies to fail.

Influence of dinotefuran and clothianidin on a bee colony

By Toshiro Yamada, Kazuko Yamada and Naoki Wada, Jpn. J. Clin. Ecol. (Vol.21 No.1 2012)
Abstract  Recently it has become a serious problem that honeybees suddenly vanish in their colony, which is referred to as a colony collapse disorder( CCD). We have made it clear by the field experiments for about four months what effect neonicotinoid pesticides such as dinotefuran and clothianidin have on the occurrence of CCD. Eight colonies consisting of about ten-thousand honeybees in each colony were investigated under the practical beekeeping conditions in our apiary. In this study foods containing dinotefuran of 1 ppm to 10 ppm or clothianidin of 0.4 ppm to 4 ppm were fed into a beehive. Three levels of concentration were 10( high-conc.), 50( middle-conc.) and 100 low-conc.) times lower than that in practical use. The changes of adult bees, brood and the pesticide intake in each colony were directly examined. They suggest that each colony with the pesticide administered collapses to nothing after passing through a state of CCD, the high-concentration pesticides seem to work as an acute toxicity and the low- and middle-concentration ones do as a chronic toxicity. CCD looks mysterious, but it is just one of situations where a colony dwindles to nothing. We have proposed a CCD occurrence mechanism based on our results.
The NMR spectral analyses of dinotefuran and clothianidin in aqueous solution give the speculations that both are thermally stable under the heating condition of 50 ℃ ×24 hours and dinotefuran is radiationally stable under the ultraviolet-irradiation condition of 310 nm×50 W/m2 but clothianidin is unstable.

Wiskundige vergelijking bewijst de bepalende rol van imidacloprid bij bijenvolksterfte

Het bewijs voor de bepalende rol van het neonicotinoide insecticide imidacloprid bij de sinds enkele jaren sterk verhoogde bijenvolksterfte wordt geleverd met een wiskundige vergelijking [Ln t50 (uren) = 5.11 – 0.22 Ln c (microgram L-1 of kg-1)] die het verband beschrijft tussen de blootstellingsconcentraties (c) en blootstellingstijd totdat een dodelijke werking (t50) optreedt. Als bekend is met hoeveel imidacloprid de nectar en het stuifmeel (dat was meegenomen naar de bijenkast) besmet waren, kan met deze vergelijking worden uitgerekend na hoeveel tijd bijensterfte zal optreden. Dat bleek (bij in de wetenschappelijke literatuur gedocumenteerde besmettingen van stuifmeel en nectar met imidacloprid) binnen 14 dagen te zijn. Aangezien winterbijen een levensverwachting van enkele maanden hebben, betekent deze letale werking van de besmettingen van stuifmeel en nectar met imidacloprid gegarandeerd het einde van een overwinterend bijenvolk.

Movement of Soil-Applied Imidacloprid and Thiamethoxam into Nectar and Pollen of Squash (Cucurbita pepo)

Abstract: There has been recent interest in the threat to bees posed by the use of systemic insecticides. One concern is that systemic insecticides may translocate from the soil into pollen and nectar of plants, where they would be ingested by pollinators. This paper reports on the movement of two such systemic neonicotinoid insecticides, imidacloprid and thiamethoxam, into the pollen and nectar of flowers of squash (Cucurbita pepo cultivars “Multipik,” “Sunray” and “Bush Delicata”) when applied to soil by two methods: (1) sprayed into soil before seeding, or (2) applied through drip irrigation in a single treatment after transplant. All insecticide treatments were within labeled rates for these compounds. Pollen and nectar samples were analyzed using a standard extraction method widely used for pesticides (QuEChERS) and liquid chromatography mass spectrometric analysis. The concentrations found in nectar, 10±3 ppb (mean ± s.d) for imidacloprid and 11±6 ppb for thiamethoxam, are higher than concentrations of neonicotinoid insecticides in nectar of canola and sunflower grown from treated seed, and similar to those found in a recent study of neonicotinoids applied to pumpkins at transplant and through drip irrigation. The concentrations in pollen, 14±8 ppb for imidacloprid and 12±9 ppb for thiamethoxam, are higher than those found for seed treatments in most studies, but at the low end of the range found in the pumpkin study. Our concentrations fall into the range being investigated for sublethal effects on honey bees and bumble bees.

Inhalt abgleichen