Apimondia 2009: Beoordeling risico's pesticiden voor bijen schiet ernstig tekort

[bijgewerkt 19 december 2009]

Op het grootste bijencongres ter wereld, Apimondia 2009 15 tot 20 september in Montpellier bogen ca. 10000 bijenhouders, wetenschappers en andere betrokkenen zich over alles wat met bijen te maken heeft. Veel aandacht dit jaar voor de wereldwijd toenemende bijensterfte. Over een ding zijn de experts in Montpellier het eens: bijensterfte is multifactorieel en systemische insecticiden (neonicotinoiden) zijn een van de hoofdoorzaken.

Het is een samenspel van varroa, chronische blootstelling aan pesticiden, monoculturen (te eenzijdig stuifmeelaanbod), imkerpraktijken, de wereldmarkt van bijenkoninginnen (waardoor genen van bijen die niet aan lokale omstandigheden zijn aangepast worden geïntroduceerd), watergebrek, virussen en schimmels. Op 17 september was er een drukbezocht "rondetafelgesprek" waar een tiental vooraanstaande wetenschappers hun bevindingen presenteerden over de rol van pesticiden bij bijensterfte. De sessie werd voorgezeten door toponderzoeker Jean-Marc Bonmatin die baanbrekend onderzoek heeft verricht naar neonicotinoiden en bijensterfte (zie bijvoorbeeld zijn studie behaviour of imidacloprid in fields). Hieronder de belangrijkste bevindingen van de sessies over pesticiden op een rij.

De onderzoekers zijn het eens dat pesticiden een belangrijke oorzaak van bijensterfte zijn. Vooral in de intensieve landbouwgebieden vormt het huidige gebruik van neonicotinoiden een duidelijke verklaring voor de verhoogde bijensterfte in die gebieden. Onderzoeker Marc-Edouard Colin haalde ondermeer een recente Amerikaanse studie aan waarin opnieuw is aangetoond dat neonicotinen de navigatie van bijen verstoren waardoor ze de kast niet terug kunnen vinden. Dat type effecten wordt in de VS en Europa in de huidige risicobeoordeling bij de toelating van bestrijdingsmiddelen niet meegenomen.

De hoofdconclusie van de Apimondia sessies over bestrijdingsmiddelen van zowel de wetenschappers (17 september) als die van de bijenhouders (16 september) is dat de huidige risicobeoordeling voor de toelating van bestrijdingsmiddelen geen bescherming biedt aan honingbijen en daarom drastisch op de schop moet. De toelatingstesten zouden ook moeten kijken naar chronische effecten en subletale effecten die met de huidige methoden ontoereikend worden beoordeeld, concluderen de wetenschappers. Chronische effecten zijn effecten die pas bij langdurig herhaalde blootstelling optreden. Subletale effecten zijn effecten die optreden op als bijen worden blootgesteld aan giftige stoffen maar in te kleine hoeveelheden om er direct aan dood te gaan. Bedoeld worden effecten zoals verstoorde navigatie, desorientatie, verstoorde communicatie met andere bijen in het volk, aantasting van het leervermogen, aantasting van het hygienisch gedrag waardoor de bijen er minder in slagen zichzelf goed te wassen en de kast minder goed schoongehouden wordt door de bijen. Door al deze verzwakkende effecten wordt het volk vatbaarder voor ziekten en kan het op den duur instorten (bijenvolksterfte).

Een tweede belangrijke conclusie van beide sessies is dat de praktijkkennis van imkers en de dagelijkse waarnemeningen van imkers over het gedrag van hun volken beter benut moet worden in het onderzoek en bij de risicobeoordeling. Ook zouden imkers een grotere rol moeten krijgen bij de monitoring: de systematische gegevensverzameling over de bijenstand.

Een derde gedeelde conclusie van de sessies is het gebrek aan transparantie in de werkwijze van de internationale instituties die verantwoordelijk zijn voor de risicobeoordeling van pesticiden, zoals de ICPBR (International Commission for Plant-Bee Relationships) en EPPO (European Plant Protection Organisation). Kwaliteitscontrole van het werk van deze instanties door onafhankelijke wetenschappers en ook door bijenhouders is dringend gewenst.


De acute giftigheid voor bijen van verschillende pesticiden (LD50 na 48 uur uitgedrukt in nanogram per honingbij) in vergelijking met DDT. Voor bijen is imidacloprid het giftigste bestrijdingsmiddel dat ooit is ontwikkeld, voor een honingbij is imidacloprid 7297x zo dodelijk als DDT, voor verschillende wilde bijensoorten ligt dit getal nog hoger.

Van de nieuwste generatie insecticiden - de zogenaamde systemische insecticiden - is welliswaar 100x minder werkzame stof nodig waardoor het pesticide gebruik per hectare lijkt af te nemen, maar deze middelen zijn duizenden keren giftiger voor insecten. Daardoor is de schade aan nuttige insecten toegenomen, concludeerden de wetenschappers in Montpellier.

Bonmatin vatte de bevindingen van de wetenschappelijke sessie over pesticiden als volgt samen:

Systemische insecticiden:

  • Zijn zeer gifig voor honingbijen;
  • Leiden regelmatig tot acute effecten bij overdosering en tijdens het zaaien van met insecticide gecoate zaden;
  • Worden opgenomen in de sapstroom en maken bloemen, stuifmeel en nectar giftig voor bijen;
  • Bijen worden langs talrijke routes blootgesteld aan deze stoffen;
  • Ze veroorzaken subletale effecten en honingbijen worden er in toenemende mate chronisch aan blootgesteld;
  • De risico's uitgedrukt in de verhouding PEC/PNEC zijn heel veel groter dan 1, dat betekent dat er veel meer van de stof in het milieu zit (PEC) dan de hoeveelheid waarbij geen effecten zijn waar te nemen (PNEC);
  • Synergie (wederzijds versterkende werking van de schadelijkheid) bij combinatie met andere insecticiden is aangetoond;
  • Synergie (wederzijds versterkende werking van de schadelijkheid) met ziekteverwekkers is aangetoond, onder andere met Nosema (nieuw onderzoek van de groep van Jean-Luc Belzunces);

De bevindingen van Apimondia 2009 zijn volledig in lijn met de zienswijze die is ingediend door de Nederlandse wetenschapper Jeroen van der Sluijs als onderdeel van de internetconsultatie van de Nederlandse overheid over de Regeling gewasbeschermingsmiddelen en biociden:
http://internetconsultatie.nl/gewasbeschermingsmiddelenen_biociden/react...
Zie voor de overige ingediende zienswijzen:
http://internetconsultatie.nl/gewasbeschermingsmiddelenen_biociden/reacties

Naar aanleiding van de bevindingen van wetenschappers op Apimondia 2009 heeft de Franse imkerbond UNAF op 17 september 2009 opnieuw een onmiddelijk verbod geeist op neonicotine insecticiden en fipronil.

Presentaties van de rondetafel:

Lees ook het (vertaalde) verslag van Apimondia in de Franse krant Le Monde: Bijensterfte heeft vele oorzaken.

Meer over Apimondia:

Let op: dit bericht zal in de komende dagen nog worden bijgewerkt en uitgebreid. We proberen de powerpoints van de wetenschappelijke presentaties te pakken te krijgen.

Kommentare

nog een extra punt

Reactie van een bezoeker van deze website:

Men zegt nu:

"bijensterfte is multifactorieel en systemische insecticiden (neonicotinoiden) zijn een van de hoofdoorzaken"

Wat doet hoogfrequente straling met de honingbijen?

Als de bij ernstig bedreigt wordt dan moet men ELK risico serieus onderzoeken en ik mis bij deze dus studies naar hoogfrequente straling op de bijen.

Er zijn studies die de schadelijkheid aantonen van EMV straling. Wanneer gaat men deze nou eens serieus lezen en meenemen in bewust onderzoek?
zie bijv.:
http://agbi.uni-landau.de/materialien.htm

100% aannemelijk zwart op wit is het misschien nog niet (het lijkt ook wel dat men het mijd om onderzoeken te erkennen die het wel aantonen)maar goed is dit dan een reden om dan maar 100% zomaar aan te nemen dat straling onschadelijk is? Ik vindt dat erg naief en ik zou het daarom wijsheid vinden om juist de gebieden waar we nog eigenlijk niet veel van weten zoals dus in dit geval de gevolgen en mogelijke risicos van straling te onderzoeken.

Dat men meer naar de Imkers wil gaan luisteren vindt ik een goede zaak. Zij zijn immers degenen die elke dag in de praktijk met hun bijen bezig zijn.
Er zijn ook imkers die straling als een van de oorzaken zien..gaat er dan echt geluisterd worden naar deze bevindingen?

Mijn hoop is dat men dit onderwerp serieuzer gaat nemen. Vooral zaken zoals dus de draadloze communicatie (GSM,UMTS,WIFI etc.) waar een hoop geld in omgaat waardoor veel informatie die we krijgen wel eens niet geheel eerlijk kan zijn omdat er hebzucht in het spel kan zijn.
Daarom is het belangrijk dat er onafhankelijk wordt gekeken naar ook dit onderwerp en dat er ook eens geluisterd wordt naar degenen die verontrust zijn..wie weet zit er toch wel een kern van waarheid in.

Verder site's over straling:
www.milieuziektes.nl
www.stopumts.nl

Het is zeker nu de serieuze aandacht waard want het is inmiddels overal en het wordt steeds meer.

het "oorspronkelijke" leven van de bij

Beste medewerk(st)ers die opkomen voor het leven van de bijen,

het is bijzonder goed te lezen dat er nu (eindelijk) verschillende stappen genomen worden om het bijenleven te gaan beschermen.
Zeker zal de invloed van chemische middelen veel kapot gemaakt hebben in de hele levende kringloop.
Daarnaast lijkt het me ook een uitdaging om met nieuwe ogen durven te gaan zien naar de intelligentie van de bij en het bijenvolk. We weten er heel veel van af. Maar als we zien naar de oorspronkelijke bij, waar de mens alleen een bepaald deel van de honing weg haalde. Dan is er wel heel veel veranderd.
Heel vaak willen wij, als mensen de natuur zo graag een handje helpen, maar doen we het niet goed!!! Laten we hier eens naar gaan zien:
A. de bijen zijn "melkkoeien "geworden maw. (te) hoge productie, dus dat geeft: stress en welke gevolgen nog meer??
B. zoveel bijen volkeren worden "bij-gevoerd" met oa suikerwater - het grootste gif, dat er bestaat voor mens en dier, vooral gekristalliseerde bietensuikerwater; terwijl er zoveel natuurlijke fruitsuikers bestaan, als het dan al echt noodzakelijk zou moeten zijn!
Want hebben bijen deze "extra voeding" echt nodig en in welke vorm dan? Of hangt dat alleen weer samen met onze drang om nog meer productie op gang te brengen in het hele bijenvolk? Aangezet door de vele aanwezige mensen naar hun hang naargrote en overheersende economische macht binnen deze grijp en graai-cultuur; de zgn. " economische" belangen!!

Graag nodig ik u, lezende, -opnieuw - uit om het boek "Anastasia te lezen geschreven door Vladimir Megre; specifiek "Ruimte voor Liefde"deel 3, Blz. 73- 76.
Hopelijk gaan veel imkers nog zo om met hun bijenvolk, dan zal er zeker nog hoop zijn voor een helingsproces. Mogelijk zijn deze imkers vindbaar en kunnen zij hun levenswijsheid overdragen aan diegene die het nu nodig hebben.
Laten we kiezen voor eerlijk en duurzaam -bio~logisch- leven,
vriendelijke groet,
Duurzaam ~Bij ~Leven

Recent