Bijensterfte, oorzaken en gevolgen

Lead researcher had connections to Bayer Cropscience

Dina Spector | Oct. 12, 2010

It was the buzz heard round the world. On Thursday, the front-page New York Times article titled, “Scientists and Soldiers Solve a Bee Mystery” was supposed to close the book on a four-year long case involving the unexplained death of millions of honey bees nationwide. Instead, it has only brought more confusion, unanswered questions, and anger in the science and beekeeping communities.

By Katherine Eban, contributorOctober 8, 2010: 1:42 PM ET

FORTUNE -- Few ecological disasters have been as confounding as the massive and devastating die-off of the world's honeybees. The phenomenon of Colony Collapse Disorder (CCD) -- in which disoriented honeybees die far from their hives -- has kept scientists, beekeepers, and regulators desperately seeking the cause. After all, the honeybee, nature's ultimate utility player, pollinates a third of all the food we eat and contributes an estimated $15 billion in annual agriculture revenue to the U.S. economy.

De werkzame stoffen imidacloprid en thiacloprid hebben langer een negatief effect op de gezondheid van bijen dan gedacht.

Vragen van het lid Polderman (SP) over Merit Turf in relatie met bijensterfte en vervuiling van oppervlaktewater
Ingediend 14 juni 2010

1. Klopt het dat op 04-06-2010 heeft het Ctgb besloten Merit Turf imidacloprid (13321) toe te laten in openbare grasvegetatie en graszodenteelt, ter bestrijding van engerlingen en emelten http://www.ctb.agro.nl/?

Stefano MAINI, Piotr MEDRZYCKI, Claudio PORRINI, Bulletin of Insectology 63 (1): 153-160, 2010

The impact of pesticides on honey bees is an issue that has been studied for many years and is now being reconsidered because controversy still exists with the relationship of insecticides and Colony Collapse Disorder (CCD). It is insufficient to explain CCD with only bee pathology studies. Research must be conducted on a wider series of causes: i) in open field and agroecosystems, to understand the fate of pesticide blends, ii) in the hives, to determine ways to enhance honey bee defence to diseases and parasites. References regarding imidacloprid and CCD in the maize agroecosystems are critically reviewed. Pesticides and the thechniques to rationally use them (in particular following the integrated pest management guidelines) represent one of the several puzzles regarding the mystery of CCD or honey bee vanishing. An appendix, i.e., a rejected letter to Science and relevant reply, is also reported.

Full paper: http://www.bulletinofinsectology.org/pdfarticles/vol63-2010-153-160maini...

April 20, 2010

Dear Senator – Congressman,

The enclosed video, Nicotine Bees, vividly describes a very real threat to the pollinators of our country today: systemic pesticides. Many people are unaware of the recent and profound shift in chemical pesticide application occurring in agriculture. Chemical pesticides used to be applied to a crop to control pests. With the recent advent of systemic pesticides and GMO technologies (genetically modified organisms), pests are controlled by putting the chemical control “into the crop plant tissues.”

Beliën T, Kellers J, Heylen K, Keulemans W, Billen J, Arckens L, Huybrechts R, Gobin B.

Abstract
Honey bees (Apis mellifera) are the most economically valuable pollinators of fruit crops worldwide. Taking into account bees' contributions to other flowering agricultural crops, about one-third of our total diet comes directly or indirectly from bee-pollinated plants. However, in recent years there increasingly have been worrisome alarm sounds on serious bee mortalities and mysterious disappearance of bees from beehives. Among several environmental factors (e.g. climate and bee pathogens), stress factors arising from agricultural practices can potentially play a role in bee losses.

Christopher A. Mullin, Maryann Frazier, James L. Frazier, Sara Ashcraft, Roger Simonds, Dennis vanEngelsdorp, Jeffery S. Pettis

Abstract
Background: Recent declines in honey bees for crop pollination threaten fruit, nut, vegetable and seed production in the United States. A broad survey of pesticide residues was conducted on samples from migratory and other beekeepers across 23 states, one Canadian province and several agricultural cropping systems during the 2007–08 growing seasons.

Forum bijdrage aan Agrarisch Dagblad 5mrt 2010

De nieuwe Nederlandse regelgeving om bijensterfte tegen te gaan, gaat niet ver genoeg, vindt hoogleraar Jeroen van der Sluijs. Er kan beter geïnvesteerd worden in een bijvriendelijke maisteelt, in plaats van een symbolische investering door het ombouwen van maiszaaimachines.

Lees het artikel op de website van Agrarich Dagblad

Kamervragen aan de ministers van LNV en van VROM over bijenvolksterfte door onduurzame maisteelt gesteld op 5 maart 2010

Vragen van het lid Thieme (Partij voor de Dieren) aan de ministers van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer over bijenvolksterfte door onduurzame maisteelt.

1. Kent u het bericht ‘Duurzame maisteelt raakt steeds verder uit zicht[1] ’?

2. Deelt u de mening van Dr. Van der Sluijs dat het inzetten van deflectoren op maiszaaimachines een end-of-pipe maatregel is en dat deze maatregel het probleem niet oplost? Zo neen, waarom niet?

3. Deelt u de analyse van Dr. Van der Sluijs dat een deflector de hoeveelheid gif die in het milieu komt niet verandert en dat gelet op de lange verblijftijd (tot 2 jaar) van imidacloprid in het milieu het gif uiteindelijk toch in bijenvolken terecht komt en dat dat gecombineerd met het feit dat imidacloprid een CT-gif is waarvoor de Regel van Haber geldt[2] vastgesteld moet worden dat het enige te verwachten effect van een deflector is dat de bijenvolken dan later aan chronische vergiftiging sterven in plaats van vlak na het zaaien aan acute vergiftiging (‘de wet van behoud van ellende’ zoals dit ook wel aangeduid wordt)?

[Maxim and Van der Sluijs 2010, Environmental Research Letters]

French researchers estimate that 73% of the increased colony collapse in 1994-2004 in areas of extensive agriculture in France has been caused by imidacloprid.

AGD.nl 05 jan 2010 14:43

Er gaan in 2010 nieuwe eisen gelden bij het zaaien van mais, meldt het CTGB.

Aanleiding is de bijensterfte. Pneumatische (onderdruk/vacuüm) zaaimachines moeten per 1 januari 2010 zijn voorzien van zogeheten deflectoren. Deze deflectoren buigen de luchtstroom af naar de grond en reduceren zodoende de drift met meer dan 85 procent.

Tot nog toe blaast de pneumaat de lucht die vrijkomt voor het creëren van het vacuüm voor zaaien omhoog of opzij. Stof met insecticide in die lucht kan daardoor naast het maïsveld op bloeiende planten terecht komen. In 2008 leidde de combinatie van slecht gecoat maïszaad, ongunstig weer en zaaien met pneumaten in het buitenland tot hoge bijensterfte.

ABSTRACT
Global pollinators, like honeybees, are declining in abundance and diversity, which can adversely affect natural ecosystems and agriculture. Therefore, we tested the current hypotheses describing honeybee losses as a multifactorial syndrome, by investigating integrative effects of an infectious organism and an insecticide on honeybee health. We demonstrated that the interaction between the microsporidia Nosema and a neonicotinoid (imidacloprid) significantly weakened honeybees. In the short term, the combination of both agents caused the highest individual mortality rates and energetic stress. By quantifying the strength of immunity at both the individual and social levels, we showed that neither the haemocyte number nor the phenoloxidase activity of individuals was affected by the different treatments. However, the activity of glucose oxidase, enabling bees to sterilize colony and brood food, was significantly decreased only by the combination of both factors compared with control, Nosema or imidacloprid groups, suggesting a synergistic interaction and in the long term a higher susceptibility of the colony to pathogens. This provides the first evidences that interaction between an infectious organism and a chemical can also threaten pollinators, interactions that are widely used to eliminate insect pests in integrative pest management.

Op 13 september 2009 verscheen in het wetenschappelijk tijdschrift Ecotoxicology een nieuwe studie van onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel naar de gevolgen voor hommels van langdurige blootstelling aan imidacloprid. De studie toont aan dat lage concentraties die niet acuut dodelijk zijn op lange termijn wel tot volksterfte leiden. Bij afnemende concentratie van imidacloprid in de voeding vonden de onderzoekers 100% sterfte in het hommelnest na respectievelijk enkele uren (bij 200 ppm), 14 dagen (bij 20 ppm), 28 dagen (bij 2 ppm) en 49 dagen (bij 0,2 ppm). Wat opvalt is dat de totale hoeveelheid gif die 100% sterfte in het nest veroorzaakt minder wordt als die hoeveelheid over een langere periode wordt uitgesmeerd. Dit is typerend voor CT-giffen die onomkeerbare schade geven die zich bij herhaalde blootstelling opstapelt (regel van Haber, zie ook www.bijensterfte.nl/nl/node/102)

Hieronder de abstract van de studie en enkele citaten uit het artikel.

Thu, Sep 17, 2009 by Paul Tukey, safelawns.org

Pesticide Implicated in Widespread Bee Deaths

While environmental activists including the SafeLawns Foundation claimed a temporary victory Wednesday, Sept. 16 in the emerging battle concerning the widespread use of imidacloprid in Worcester, Mass., beekeepers and many other observers across North America are deeply concerned about the precedents being set in the rural community.

A new study appears to have confirmed suspicions that the neonicotinoid group of pesticides is in part responsible for the dramatic decline in UK honeybee numbers, the Telegraph reports. Insect research charity Buglife and the Soil Association "brought together a number of peer-reviewed pieces of research" which demonstrate that neonicotinoids "damage the health and life cycle of bees over the long term by affecting the nervous system". Matt Shardlow, Buglife chief exec, said: “Other countries have already introduced bans to prevent neonicotinoids from harming bees. This is the most comprehensive review of the scientific evidence yet and it has revealed the disturbing amount of damage these poisons can cause." Peter Melchett, director of the Soil Association, added: “The UK is notorious for taking the most relaxed approach to pesticide safety in the EU. Buglife’s report shows that this puts at risk pollination services vital for UK agriculture."

Het overgrote deel van de neerslag zal in de bodem infiltreren en een hoog percentage van de neerslag zal naar de ondergrond worden afgevoerd. In het op deze wijze afgevoerde water kunnen zich opgeloste bestrijdingsmiddelen bevinden (uitspoeling). In het algemeen geldt dat zandgronden door hun chemische eigenschappen het meest kwetsbaar zullen zijn voor uitspoeling van bestrijdingsmiddelen. Dit verklaart ook waarom de bollenteelt, die zich in Nederland concentreert op een strook zandgrond van Den Helder tot Wassenaar, extreme normoverschrijdingen van bestrijdingsmiddelen in het oppervlaktewater veroorzaakt. In Nederland stroomt het grondwater van de (middel)hoog gelegen infiltratiegebieden naar de kwelgebieden, die te vinden zijn in de laagste delen van het land. Uiteindelijk zal al het grondwater via oppervlaktewaterstelsels worden afgevoerd.

Het Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM) in Utrecht heeft milieu-effectenkaarten gemaakt voor agrariërs waarmee op eenvoudige wijze de milieubelasting van verschillende bestrijdingsmiddelen kan worden vergeleken, op basis van gegevens van het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB). Het wordt aanbevolen bij voorkeur 'groene middelen' (middelen met een laag aantal milieubelastingspunten) te gebruiken (oranje en rode middelen zijn schadelijker). Het voor bijen zeer giftige insecticide imidacloprid krijgt op de milieu-effecten kaarten voor de boomteelt de kleur oranje voor de mate waarin de stof kan uitspoelen naar het grondwater, en de kleur groen voor de giftigheid van de stof voor organismen in de bodem en in het oppervlaktewater. Ook de milieu-effectenkaart voor appel en peer geeft de kleur groen aan de giftigheid van imidacloprid voor organismen in het oppervlaktewater. Feit is echter dat het gebruik van imidacloprid in de boom- en fruitteelt extreme normoverschrijdingen in het oppervlaktewater veroorzaakt, en dat imidacloprid concentraties in het oppervlaktewater die 9x of meer boven de wettelijke MTR liggen in laboratorium studies sterfte van water insecten veroorzaken. Deze milieu-effecten kaarten kunnen dus wat het gebruik van imidacloprid betreft een misleidende werking op agrariërs hebben. De extreme emissies van imidacloprid en de mogelijke gevolgen daarvan (zoals bijensterfte) worden door deze milieu-effectenkaarten waarschijnlijk nauwelijks tegengewerkt.

De drinkwaternorm voor bestrijdingsmiddelen is 100 nanogram per liter voor individuele stoffen en 500 nanogram per liter voor het totaal aan stoffen. De drinkwaternorm is niet gebaseerd op toxicologische overwegingen maar was de detectielimiet voor de meeste werkzame stoffen toen de eerste Europese Drinkwater Richtlijn (80/778/EEC) in 1980 in werking trad. De drinkwater norm ligt daarmee slechts een factor 6 onder de imidacloprid concentratie die aantoonbaar sterfte van insecten veroorzaakt. Inwintering van bijenvolken met drinkwater dat met 100 nanogram imidacloprid per liter aan de huidige norm voldoet kan dus zeer schadelijk voor een bijenvolk zijn. De norm dient derhalve te worden herzien voor neonicotinoïde insecticiden. Imidacloprid staat nummer 1 in de toptien van meest norm-overschrijdende stoffen bij metingen in oppervlaktewater. Zowel het MTR (maximaal toelaatbaar risiconiveau) als de drinkwaternorm worden relatief vaak overschreden.

Fri, Jul 17, 2009

Having received more than 12,000 comments from concerned citizens, the Environmental Protection Agency announced yesterday it will begin reviewing the pesticide responsible for Colony Collapse Disorder of bees.

As one of the first organizations in the U.S. to begin tracking this story, SafeLawns.org has long concluded that a synthetic nicotine known as imidacloprid — used to kill grubs on lawns — is responsible for the widespread bee epidemic that has claimed more than a third of the nation’s beehives since 2006. France, Germany, Italy and several other nations have already banned the chemical, often marketed as “Merit,” that has been licensed for use in the U.S. since the 1990s, but came into widespread use in 2005 after the EPA banned diazinon.

New research by Prof. Vincenzo Girolami of the University of Padova in Italy shows Neonicotinoids in maize kill bees via water droplets. The same seed-dressed imidacloprid maize as the one used in this experiment is widely grown in the Netherlands.

Here you can see a video clip of the effects:

By Thad Box - www.WesternFarmerStockman.com June 2009 - opinion

It is generally accepted that toxic bank loans caused our financial system to collapse. Now it appears that toxic substances are causing collapse of a whole host of pollinators that keep natural systems functioning efficiently. And the collapses of both the financial and biological systems are part of a larger system failure. Beginning in the 1990s, beekeepers began to suspect the systemic insecticide imidacloprid for death of bees. This is a product that is taken up by plants and becomes systemic, that is it is stored in and moves through the plant system. Once the chemical is in the nectar and pollen of the plant, nothing can protect pollinators who gather the poisoned food.

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
12 juni 2009 - kamerstuk
Kamervragen over de bijensterfte.

Geachte Voorzitter,

Hierbij zend ik u, mede namens de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, de antwoorden op de vragen van het lid Thieme (PvdD) over bijensterfte en gewasbeschermingsmiddelen (nr. 2009Z08438).

Prof. Joe Cummins presents evidence that parasitic fungi can kill insects when low, otherwise non-lethal concentrations of pesticides are present

The neonicotinoid insecticides used to dress seeds are systematic, and accumulate in plant parts including the flowers. Hence honeybees collecting pollen will become exposed to the pesticide, and become more susceptible to fungal pathogens. The parasitic fungus, Nosema ceranae, a single celled parasite was indeed found in CCD-affected bee hives from around the USA.

Research conducted using only honey bees as the indicator species may not adequately reflect the risk posed by insecticides to wild bees because of their differential susceptibility and unique biology.

C.D. Scott-Dupree, L. Conroy, and C.R. Harris

ABSTRACT Pest management practices may be contributing to a decline in wild bee populations in or near canola (Brassica napus L.) agroecosystems. The objective of this study was to investigate the direct contact toxicity of five technical grade insecticides - imidacloprid, clothianidin, deltamethrin, spinosad, and novaluron - currently used, or with potential for use in canola integrated pest management on bees that may forage in canola: common eastern bumble bees [Bombus impatiens (Cresson); hereafter bumble bees], alfalfa leafcutting bees [Megachile rotundata (F.)], and Osmia lignaria Cresson. Clothianidin and to a lesser extent imidacloprid were highly toxic to all three species, deltamethrin and spinosad were intermediate in toxicity, and novaluron was nontoxic. Bumble bees were generally more tolerant to the direct contact applications > O. lignaria > leafcutting bees.
However, differences in relative toxicities between the three species were not consistent, e.g., whereas clothianidin was only 4.9 and 1.3x more toxic, deltamethrin was 53 and 68x more toxic to leafcutting bees than to bumble bees and O. lignaria, respectively. Laboratory assessment of direct contact toxicity, although useful, is only one measure of potential impact, and mortality under Þeld conditions may differ greatly depending on management practices. Research conducted using only honey bees as the indicator species may not adequately reßect the risk posed by insecticides to wild bees because of their unique biology and differential susceptibility. Research programs focused on determining nontarget impact on pollinators should be expanded to include not only the honey bee but also wild bee species representative of the agricultural system under investigation.