Bijensterfte, oorzaken en gevolgen

Op 1 januari 2012 gaat in de uitzending van Vara Vroege Vogels het Jaar van de Bij officieel van start. Vijf organisaties: KNNV, Bijenstichting, EIS Nederland, NBV en IVN hebben de handen ineengeslagen. Een heel jaar is er aandacht voor wilde- en honingbijen. Publiek en overheden krijgen via de nieuwe website www.jaarvandebij.nl volop informatie, handreikingen en goede voorbeelden om bijvriendelijk te handelen.

The traditional approach to toxicity testing is to consider dose (concentration)-effect relationships at arbitrarily fixed exposure durations which are supposed to reflect ‘acute’ or ‘chronic’ time scales. This approach measures the proportion of all exposed individuals responding by the end of different exposure times. Toxicological databases established in this way are collections of endpoint values obtained at fixed times of exposure. As such these values cannot be linked to make predictions for the wide range of exposures encountered by humans or in the environment. Thus, current toxicological risk assessment can be compromised by this approach to toxicity testing, as will be demonstrated in this paper, leading to serious underestimates of actual risk. This includes neonicotinoid insecticides and certain metallic compounds, which may require entirely new approaches.

[Persbericht van Groen Links Europa]
STRAATSBURG, 15 november - De bijenpopulatie is schrikbarend aan het afnemen, terwijl meer dan tachtig procent van ons groente en fruit afhankelijk is van bestuiving door de bij. Vandaag stemde het Europees Parlement in met een zeer zwak voorstel van de landbouwcommissie over de bij. GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout stelde een alternatieve resolutie op om aan te geven dat het voorstel van de landbouwcommissie een stap terug in de tijd zet en meer opkomt voor de belangen van de farmaceutische industrie dan van de bij.

On 15 November 2011 the EU parliament voted for a resolution on honeybee health. Rising bee mortality could have a serious impact on Europe's food production and environmental stability, as most plants are pollinated by bees, warned MEPs on Tuesday. Parliament's resolution calls on the EU to step up investment in research on new medicines and coordinate its efforts to protect what is fast becoming an endangered species.

Op 3 oktober 2011 vernietigde de Franse "Raad van State" (Le Conseil d'Etat, de hoogste bestuursrechter) het toelatingsbesluit 2010 voor Cruiser 350, een gewasbeschermingsmiddel van Syngenta met als werkzame stof Thiamethoxam, een insectenzenuwgif uit de neonicotinegroep. In insecten en planten wordt thiamethoxam omgezet in clothianidine, een ander zeer omstreden neonicotine (Nauen et al., 2003). De zaak was aanhangig gemaakt door Union Nationale de l'Apiculture Française (UNAF), de grootste Franse imkerbond. De rechter heeft nu geoordeeld dat niet vaststaat dat deze middelen veilig zijn voor bijen en dat voorlopige toelating in afwachting van vollediger onderzoek illegaal is. Daarmee is tevens vastgesteld dat feitelijk niet voldaan is aan de Europese toelatingseisen waardoor de uitspraak ook voor andere landen gevolgen kan hebben.

Op 5 september 2011 telden wij de kwartmiljoenste bezoeker van deze website. Sinds de oprichting op 5 mei 2009 heeft deze website 260303 unieke bezoekers getrokken (telling tot en met 30 sept 2011). Momenteel bezoeken maandelijks ca. 12000 mensen en zoekrobots deze website. De bezoekers zijn afkomstig uit de hele wereld, het grootste percentage komt uit Nederland.

Current Biology, Volume 21, Issue 17, 13 September, 2011
The spread of herbicide-resistant weeds, progress in genomics, climate change and the continuing worries about pollinator decline are forcing companies to rethink their approach to crop protection. Michael Gross reports.

Op dinsdag 13 september sprak de Tweede Kamer over gewasbeschermingsmiddelen en bijensterfte. Er werden moties ingediend die vragen om ondermeer:

• [Ouwehand PvdD] de herbeoordeling van neonicotinoïden van het CTGB voor toetsing voor te leggen aan onafhankelijke onderzoekers;
• [Van Gerven SP] onmiddellijk een verbod uit te vaardigen voor het gebruikvan gevaarlijke bestrijdingsmiddelen als neonicotinoïden, in die gebieden waarin de aanvaardbare normen in het oppervlakte- of grondwater worden overschreden;
• [Van Gerven SP] dat een onafhankelijke commissie van onder andere ethici en wetenschapsfilosofen onderzoek doet naar de onafhankelijkheid en objectiviteit bij de beoordeling van toelating van gewasbeschermingsmiddelen en de verwevenheid met het bedrijfsleven van het CTGB;
• [Jacobi PvdA] onder regie van het ministerie van Volksgezondheid nader onderzoek op de vermeende effecten van imidacloprid op het zenuwstelsel van de mens;
• [Koopmans CDA] de toelatingsprocedure voor landbouwgif zo eenvoudig en goedkoop mogelijk te maken

Bij de stemming in de nacht van 15 op 16 september zijn al deze moties - met uitzondering van de motie Koopmans - verworpen.

Wilde bijenspecialist Dr. Arie Koster ontwikkelde een website met overzichtelijke zoekkaarten waarmee je zelf eenvoudig wilde bijen kunt herkennen. De zoekkaart voor wilde bijen geeft een overzicht van bijengeslachten. Bij ieder bijengeslacht is er een link naar meer informatie.

Thursday, 08 Sep 2011
Report by Sue Kedgley MP in New Zealand to the Local Government and Environment Select Committee

1. An urgent reassessment by the ERMA [now EPA] of Neonicotinoid insecticides, and the use of other pesticides that are highly toxic to bees

The petition calls for an urgent reassessment by the Environment Protection Agency of the use of Neonicotinoid insecticides in New Zealand-and in particular their use as a seed coating on seeds such as grass and maize, as there is mounting evidence that Neonicotinoids may be contributing to unacceptable levels of bee deaths and to the phenomenon of Colony Collapse Disorder overseas.

Scientists in France have discovered that honeybees are at a higher risk of dying from infection by Nosema ceranae (N. ceranae) when they are exposed to low doses of insecticides. The results, presented in the journal PLoS ONE, support the theory that combining more N. ceranae with a high pesticide content in beehives could contribute to colony depopulation.

De ZEMBLA documentaire Moord op de Honingbij gemaakt door Hetty Nietsch en Manon Blaas, uitgezonden door VARA Zembla op 12 maart 2011, is genomineerd voor De Loep 2011, een prestigieuze prijs voor onderzoeksjournalistiek. "Deze Zembla-aflevering boeit van de eerste tot de laatste minuut, en geeft fascinerende context aan een fenomeen dat klein lijkt maar het niet is." aldus de jury.

CTGB: Rapport Herbeoordeling neonicotinoïden houdende bestrijdingsmiddelen

Kamerbrief 14 juni 2011 dr. Henk Bleker inzake Herbeoordeling van gewasbeschermingsmiddelen die behoren tot neonicotinoïden

Voor een kritische reactie van toxicoloog Dr. Henk Tennekes zie:
http://www.boerenlandvogels.nl/content/henk-tennekes-het-boerenland-vera...

15 juli 2011
Betreft: Beantwoording vragen n.a.v. schriftelijk overleg VC EL&I inzake gewasbeschermingsmiddelen en bijensterfte

Geachte Voorzitter,
Hierbij doe ik u mijn antwoorden toekomen op de vragen en opmerkingen vanuit een aantal fracties n.a.v. een schriftelijk overleg over gewasbeschermingsmiddelen en bijensterfte.

ABSTRACT: The honeybee, Apis mellifera, is undergoing a worldwide decline whose origin is still in debate. Studies performed for twenty years suggest that this decline may involve both infectious diseases and exposure to pesticides. Joint action of pathogens and chemicals are known to threaten several organisms but the combined effects of these stressors were poorly investigated in honeybees. Our study was designed to explore the effect of Nosema ceranae infection on honeybee sensitivity to sublethal doses of the insecticides fipronil and thiacloprid.

ABSTRACT: The contribution of nutrients from animal pollinated world crops has not previously been evaluated as a biophysical measure for the value of pollination services. This study evaluates the nutritional composition of animal-pollinated world crops. We calculated pollinator dependent and independent proportions of different nutrients of world crops, employing FAO data for crop production, USDA data for nutritional composition, and pollinator dependency data according to Klein et al. (2007). Crop plants that depend fully or partially on animal pollinators contain more than 90% of vitamin C, the whole quantity of Lycopene and almost the full quantity of the antioxidants β-cryptoxanthin and β-tocopherol, the majority of the lipid, vitamin A and related carotenoids, calcium and fluoride, and a large portion of folic acid. Ongoing pollinator decline may thus exacerbate current difficulties of providing a nutritionally adequate diet for the global human population.

In opdracht van het Ministerie van LNV voerden EIS-Nederland en Alterra in 2010 een onderzoek uit naar wilde bestuivende insecten in appel- en perenboomgaarden in de Betuwe tussen Zaltbommel en Echteld.

In het kader van het BIJ1 onderzoeksproject heeft Alterra een tussenrapportage uitgebracht over de achteruitgang van wilde bestuivers. In dit onderzoek is aan de hand van bloembezoek gegevens de relevantie van wilde bijen voor de bestuiving van gewassen in de Nederlandse landbouw onderzocht. Gebleken is dat het merendeel van de Nederlandse wilde bijensoorten relevant kan worden geacht voor de bestuiving van landbouwgewassen.

J. Scheper, M. Reemer en D. Kleijn, 2011, tussenrapportage aanpak achteruitgang wilde bestuivers (BIJ-1)

Brief 21 juni 2011 Staatssecretaris Bleker aan Tweede Kamer

Geachte Voorzitter,

Op 29 mei 2009 bent u door mijn voorganger geïnformeerd over het in gang zetten van aanvullend onderzoek met monitoring naar de feitelijke situatie van de bijenstand en de relevante factoren, zodat we een mogelijke negatieve ontwikkeling konden identificeren, mogelijke oorzaken konden analyseren en indien mogelijk, hierop konden anticiperen. Het betrof aanvullend onderzoek op bestaand onderzoek naar de varroamijt, dat voor 50% door de EU-honing-richtlijn gefinancierd wordt. Het aanvullende onderzoek is eind 2009 gestart door een consortium van WUR-PRI (Plant Research International), NCB (Nederlands Centrum Bijenonderzoek), WUR-Alterra en EIS (Stichting European Invertebrate Survey). Dit onderzoek wordt uitgevoerd onder de noemer BIJ-1 en heeft een budget van 1 miljoen euro, te besteden in drie jaar tijd. Met deze brief informeer ik u over de resultaten van het eerste onderzoeksjaar en over tijdens het spoeddebat van 13 april aangekondigde aanvullende onderzoek naar de effecten van neonicotinoïden op bijenvolken.

A 10-month study of healthy honey bees by University of California, San Francisco (UCSF) scientists has identified four new viruses that infect bees, while revealing that each of the viruses or bacteria previously linked to colony collapse is present in healthy hives as well.

Ljubljana, 3 June (STA) - Slovenian agriculture authorities have confirmed that a pesticide suspected of causing massive bee deaths in NE Slovenia in late April was indeed a leading cause of the deaths and announced new measures, including lawsuits against producers of the pesticide.

Den Haag, 1 juni 2011
Geachte Voorzitter,

Per brief heb ik uw Kamer op 28 april jl. laten weten welke besluiten het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) heeft genomen op basis van de voorlopige resultaten van de herbeoordeling van de effecten van neonicotinoïden op bijensterfte. In dezelfde brief heb ik ook aangegeven dat ik het Ctgb heb verzocht drie insectendodende middelen voor niet-professioneel gebruik voor spuit- en aangiettoepassingen te heroverwegen en deze te verbieden of de toelating ervan op te schorten in afwachting van de definitieve herbeoordeling.

Researchers from the University of Reading have shown that wild bees are the unsung heroes for our food security and not honeybees as previously thought.

België telt circa 4.700 imkers die samen naar schatting 55.000 bijenvolken houden. Zij worden, net zoals hun collega-imkers elders in de wereld, geconfronteerd met een verhoogde bijensterfte. Daarom verzamelden de Vlaamse imkersverenigingen, universiteiten, onderzoek- en praktijkinstellingen en de provincies op het kabinet van minister-president Kris Peeters om de knelpunten te bespreken.

24 mei 2011
Geachte Voorzitter,

Met deze brief ga ik, mede namens de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, in op de vragen van uw vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 22 april 2011 naar aanleiding van het op 29 maart jl. aan uw Kamer overgelegde ontwerpbesluit gewasbeschermingsmiddelen (Kamerstukken I 2010/11, 32 372, nr. C). In mijn brief houd ik de volgorde van het verslag aan.