Bijensterfte, oorzaken en gevolgen

Met dit bericht reageren we op de kritiek van Stichting Agri Facts (STAF) op de positie die onderzoekers van de Universiteit Utrecht innemen binnen het wetenschappelijk debat over de wereldwijde achteruitgang van hommels en bijen.
STAF research geeft in haar toetsing een positie in het wetenschappelijk debat verkeerd en karikaturaal weer en weerlegt vervolgens die verkeerde weergave. Dit is een zogenaamde stropopredenering. Noch de website bijensterfte.nl noch onderzoekers van de Universiteit Utrecht hebben ooit de door STAF research getoetste stelling ingenomen dat bijensoorten in Nederland zijn uitgestorven door neonicotinoïden, noch dat neonicotinoïden de enige oorzaak zouden zijn van de teruggang van bestuivende insecten.
In de bekritiseerde openingsalinea van de website bijensterfte.nl wordt met het verdwijnen van bijen zowel verwezen naar de afname van de populatieomvang van wilde bijen en hommels, als naar de discussie over de zogenaamde bijenverdwijnziekte onder honingbijen (waarbij de bijen van een honingbijenvolk verdwijnen).

Report finds systemic pesticides not as effective as once thought, cites pest resistance as key reason to end mass uses of the harmful substances.

Overview
A new study published in the academic journal Environmental Science and Pollution Research calls into question the value of neonicotinoid insecticides (“neonics”) in agriculture. The research, conducted by the international Task Force on Systemic Pesticides, reviews more than 200 studies on the performance of neonics in controlling a wide range of insect pests on agricultural crops worldwide, including corn, wheat and many types of fruits and vegetables, as well as the available alternatives.

Wetenschappers dringen aan op transitie naar bijvriendelijke landbouw
Utrecht & Tokyo, 7 juni 2013
Wereldwijd kampen imkers met abnormaal hoge volksterfte en verzwakte bijen. Een internationaal team van wetenschappers geleid door Universiteit Utrecht bracht de recente wetenschappelijke stand van kennis in kaart over de effecten van neonicotinoïde insecticiden op bijen. Grootschalig preventief gebruik in de landbouw, in combinatie met hoge persistentie in bodem en water en opname door planten die het gif doorgeven aan hun stuifmeel en nectar, leiden tot substantiële risico’s. De wetenschappers concluderen dat de bestuiving van bloeiende planten en landbouwgewassen op het spel staat.

In een ingezonden brief in NRC van 11 mei 2013 geven Henk Vijverberg en voormalig Ctgb college lid Bas Blaauboer vier argumenten waarom ze vraagtekens plaatsen bij de betrouwbaarheid van onze studie in PLOS ONE naar de effecten van imidaclopridvervuiling van oppervlaktewater op de insectenrijkdom in en om het water. In het onderstaande weerleg ik deze argumenten/kritiekpunten een voor een.

The European Commission has decided to ban three neonicotinoid insecticides. These chemicals can harm honeybees, according to a large body of scientific evidence, so the European Environment Agency (EEA) commends the precautionary decision to ban them.
Read full EEA highlight:
http://www.eea.europa.eu/highlights/neonicotinoid-pesticides-are-a-huge

Persbericht 2 mei 2013 - Utrechtse Wetenschappers luiden de internationale noodklok

Er vliegen de laatste jaren steeds minder insecten rond. Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht blijkt dat er een verband is tussen het superinsecticide imidacloprid en de afname van de insectenrijkdom in het oppervlaktewater. Wetenschappers luiden de internationale noodklok: “Met een strengere norm alleen komen we er niet. Dit insecticide is zo schadelijk en blijft zo lang in het milieu dat een internationaal verbod zeker op zijn plaats is”.

Vrijdag 5 april 2013 verscheen het rapport van de Britse parlementaire enquette naar de misstanden bij de toelating van neonicotinoide insecticiden. Het parlementaire onderzoek waarin in uren lange zittingen gericht op waarheidsvinding tal van wetenschappers en industriemensen stevig aan de tand gevoeld zijn komt tot heldere conclusies. Er zijn grote redenen tot zorg dat het grootschalig gebruik van neonicotinoiden bijdraagt aan de sterke achteruitgang van wilde bestuivende insecten en bijdraagt aan de toegenomen problemen in de hongingbijenhouderij. Met de toelating is veel mis en de recente veldstudie waarmee Dr. Helen Thompson van Food and Environment Research Agency de eerdere veldstudie van Whitehorn ea (2012) (naar de lange termijn effecten van imidacloprid op het aantal koninginnen per hommelvolk) onderuit dacht te halen, is wetenschappelijk ver beneden de maat. De bevindingen van Whitehorn dat imidacloprid bij normaal toegelaten gebruik zeer schadelijk is voor hommels, blijven overeind.

Belangrijkste aanbeveling, unaniem gedragen door alle partijen in het lagerhuis :
Per 1 januari 2014 moeten imidacloprid, clothianidine en thiamethoxam in Engeland voorlopig worden verboden in voor bijen aantrekkelijke gewassen. Alle toelatingen voor particulier gebruik moeten per direct ingetrokken. De Britse regering moet zich daarnaast inzetten voor een Europees verbod.

Op 24 Jan 2013 zond Zembla haar documentaire Moord op de Honingbij II uit.

Op zijn blog Kloptdatwel kraakt Pepijn van Erp een kritische noot over de slotscene van de Zembla uitzending: “Bijensterfte niet de oorzaak van handbestuiving in China”

In het onderstaande reageer ik op de blog van Pepijn van Erp.

[PERSBERICHT partij voor de dieren]
Neonicotinoïden brengen bijen in gevaar
Partij voor de Dieren wil onmiddellijk verbod op gevaarlijke bestrijdingsmiddelen

Den Haag, 16 januari 2012 - Na een jarenlange discussie over de oorzaken van bijensterfte concludeert ook de Europese Voedsel- en Warenautoriteit dat neonicotinoïden, een zeer giftig landbouwgif, een acuut en ernstig gevaar zijn voor de gezondheid van bijen. De Partij voor de Dieren wil dat deze middelen per direct van de markt worden gehaald.

De Honing Bank is een kunstproject dat iedereen de kans biedt om iets tastbaars voor de honingbij en het milieu te doen. Aktie is nodig, omdat het zowel in ons land als wereldwijd niet goed gaat met de bij. Zo worden 188 van de circa 350 bijensoorten in Nederland met uitsterven bedreigd. Dat is ook slecht nieuws voor ons: ruim 30% van wat we eten is afhankelijk van bestuiving, waarvan de honingbij een flink deel voor zijn rekening neemt. Geen bestuiving betekent geen jam op brood, geen koffie bij het ontbijt en geen orchidee voor het raam! Ook voor het ecosysteem als totaal zal het verdwijnen van bijen grote gevolgen hebben.

The American Bird Conservancy (ABC) says preliminary results of a study it is conducting show that EPA is underestimating the aquatic toxicity to birds and other wildlife of the controversial neonicotinoid class of insecticides, adding pressure to the agency to more strictly regulate those products amid concerns over their pollinator risks.

"Based on . . . preliminary results, we have reason to believe that EPA has underestimated the aquatic toxicity of the entire class of neonicotinoid insecticides," Cynthia Palmer, pesticide programs manager at ABC, says in Nov. 14 comments to EPA regarding the agency's registration review dockets for two of the neonicotinoids -- acetamiprid and thiacloprid.

Abstract: Reported widespread declines of wild and managed insect pollinators have serious consequences for global ecosystem services and agricultural production1, 2, 3. Bees contribute approximately 80% of insect pollination, so it is important to understand and mitigate the causes of current declines in bee populations 4, 5, 6. Recent studies have implicated the role of pesticides in these declines, as exposure to these chemicals has been associated with changes in bee behaviour7, 8, 9, 10, 11 and reductions in colony queen production12. However, the key link between changes in individual behaviour and the consequent impact at the colony level has not been shown. Social bee colonies depend on the collective performance of many individual workers. Thus, although field-level pesticide concentrations can have subtle or sublethal effects at the individual level8, it is not known whether bee societies can buffer such effects or whether it results in a severe cumulative effect at the colony level. Furthermore, widespread agricultural intensification means that bees are exposed to numerous pesticides when foraging13, 14, 15, yet the possible combinatorial effects of pesticide exposure have rarely been investigated16, 17. Here we show that chronic exposure of bumblebees to two pesticides (neonicotinoid and pyrethroid) at concentrations that could approximate field-level exposure impairs natural foraging behaviour and increases worker mortality leading to significant reductions in brood development and colony success. We found that worker foraging performance, particularly pollen collecting efficiency, was significantly reduced with observed knock-on effects for forager recruitment, worker losses and overall worker productivity. Moreover, we provide evidence that combinatorial exposure to pesticides increases the propensity of colonies to fail.

By Toshiro Yamada, Kazuko Yamada and Naoki Wada, Jpn. J. Clin. Ecol. （Vol.21 No.1 2012)
Abstract 　Recently it has become a serious problem that honeybees suddenly vanish in their colony, which is referred to as a colony collapse disorder（ CCD）. We have made it clear by the field experiments for about four months what effect neonicotinoid pesticides such as dinotefuran and clothianidin have on the occurrence of CCD. Eight colonies consisting of about ten-thousand honeybees in each colony were investigated under the practical beekeeping conditions in our apiary. In this study foods containing dinotefuran of 1 ppm to 10 ppm or clothianidin of 0.4 ppm to 4 ppm were fed into a beehive. Three levels of concentration were 10（ high-conc.）, 50（ middle-conc.） and 100 low-conc.） times lower than that in practical use. The changes of adult bees, brood and the pesticide intake in each colony were directly examined. They suggest that each colony with the pesticide administered collapses to nothing after passing through a state of CCD, the high-concentration pesticides seem to work as an acute toxicity and the low- and middle-concentration ones do as a chronic toxicity. CCD looks mysterious, but it is just one of situations where a colony dwindles to nothing. We have proposed a CCD occurrence mechanism based on our results.
The NMR spectral analyses of dinotefuran and clothianidin in aqueous solution give the speculations that both are thermally stable under the heating condition of 50 ℃ ×24 hours and dinotefuran is radiationally stable under the ultraviolet-irradiation condition of 310 nm×50 W/m2 but clothianidin is unstable.

Het bewijs voor de bepalende rol van het neonicotinoide insecticide imidacloprid bij de sinds enkele jaren sterk verhoogde bijenvolksterfte wordt geleverd met een wiskundige vergelijking [Ln t50 (uren) = 5.11 – 0.22 Ln c (microgram L-1 of kg-1)] die het verband beschrijft tussen de blootstellingsconcentraties (c) en blootstellingstijd totdat een dodelijke werking (t50) optreedt. Als bekend is met hoeveel imidacloprid de nectar en het stuifmeel (dat was meegenomen naar de bijenkast) besmet waren, kan met deze vergelijking worden uitgerekend na hoeveel tijd bijensterfte zal optreden. Dat bleek (bij in de wetenschappelijke literatuur gedocumenteerde besmettingen van stuifmeel en nectar met imidacloprid) binnen 14 dagen te zijn. Aangezien winterbijen een levensverwachting van enkele maanden hebben, betekent deze letale werking van de besmettingen van stuifmeel en nectar met imidacloprid gegarandeerd het einde van een overwinterend bijenvolk.

Abstract: There has been recent interest in the threat to bees posed by the use of systemic insecticides. One concern is that systemic insecticides may translocate from the soil into pollen and nectar of plants, where they would be ingested by pollinators. This paper reports on the movement of two such systemic neonicotinoid insecticides, imidacloprid and thiamethoxam, into the pollen and nectar of flowers of squash (Cucurbita pepo cultivars “Multipik,” “Sunray” and “Bush Delicata”) when applied to soil by two methods: (1) sprayed into soil before seeding, or (2) applied through drip irrigation in a single treatment after transplant. All insecticide treatments were within labeled rates for these compounds. Pollen and nectar samples were analyzed using a standard extraction method widely used for pesticides (QuEChERS) and liquid chromatography mass spectrometric analysis. The concentrations found in nectar, 10±3 ppb (mean ± s.d) for imidacloprid and 11±6 ppb for thiamethoxam, are higher than concentrations of neonicotinoid insecticides in nectar of canola and sunflower grown from treated seed, and similar to those found in a recent study of neonicotinoids applied to pumpkins at transplant and through drip irrigation. The concentrations in pollen, 14±8 ppb for imidacloprid and 12±9 ppb for thiamethoxam, are higher than those found for seed treatments in most studies, but at the low end of the range found in the pumpkin study. Our concentrations fall into the range being investigated for sublethal effects on honey bees and bumble bees.