Bijensterfte, oorzaken en gevolgen

Op 24 Jan 2013 zond Zembla haar documentaire Moord op de Honingbij II uit.

Op zijn blog Kloptdatwel kraakt Pepijn van Erp een kritische noot over de slotscene van de Zembla uitzending: “Bijensterfte niet de oorzaak van handbestuiving in China”

In het onderstaande reageer ik op de blog van Pepijn van Erp.

1. De letterlijke tekst uit Zembla Moord op de Honingbij II die ter discussie is gesteld door Pepijn van Erp.

[37.22] Interviewer “Wat gebeurt er als er niets verandert”
(… Klaas van der Poel geeft zijn antwoord …)

[37:56] Voice over “Aan de andere kant van de wereld is de honingbij inmiddels zo goed als uitgestorven”

[38.02 tm 38:11] Van der Sluijs: “In het Zuiden van China, daar wordt 12x per jaar met veel bestrijdingsmiddelen gewerkt waardoor er eigenlijk vrijwel geen bestuivende insecten meer zijn.”

[38:12-38.16] (muziekje met in beeld een potje met stuifmeel waarin met een kwastje geroerd wordt)

[38.17] Van der Sluijs: “ Er is een nieuwe bestuivende soort opgestaan, dat is dan het schoolkind, de mens. Als de perenbomen in bloei staan dan krijgen de schoolkinderen vrij, en die klimmen dan allemaal vrolijk in de boom en zingen daar liedjes bij en gaan dan met de hand met een zelf gemaakt kwastje van donsveertjes de taak van de bij overnemen.”

Bron: Zembla: Moord op de Honingbij II

2. De kritiek van Pepijn van Erp
Samengevat stelt van Erp “De opmerkelijke handbestuiving is dus niet uit nood geboren vanwege de bijensterfte, maar het is eerder andersom: de handbestuiving maakte het mogelijk om op grote schaal, economische rendabel, peren te kweken, maar de ongediertebestrijding die daar ook bij kwam kijken, was funest voor de bijenstand.”
Bron: http://kloptdatwel.nl/2013/01/28/bijensterfte-niet-de-oorzaak-van-handbe...

3. Waar ik Pepijn gelijk geef
De handbestuiving van perenbomen in China heeft inderdaad meerdere oorzaken. Handbestuiving bij peren levert verderop in het seizoen het voordeel op dat je niet hoeft uit te dunnen, wat ook arbeidsintensief is. Het is te kort door de bocht om alleen het wegvallen van bestuivende insecten en het wegtrekken van de imkers die beide mede het gevolg zijn van hoog bestrijdingsmiddelen gebruik (maar ook van onder meer de grootschalige peren-monocultuur) als enige oorzaak te noemen. Het zit complexer in elkaar.

Hoewel ik in de tekst in het gewraakte fragment dat niet expliciet stel, kan de kijker dat verband wel leggen doordat het tweede tekstfragment (er is een nieuwe bestuivende soort opgestaan…) vrijwel direct volgt op het eerste fragment: “In het Zuiden van China, daar wordt 12x per jaar met veel bestrijdingsmiddelen gewerkt waardoor er eigenlijk vrijwel geen bestuivende insecten meer zijn.”.

4. Wat ik zeg in het gewraakte fragment is gebaseerd op wat onderzoeksrapporten en de wetenschappelijke literatuur daar over zeggen. Er zit 1 fout in wat ik zeg: de bespuitingen zijn geen 12x per jaar maar 8-10x per jaar.
Wat ik stel in het gewraakte fragment is op gegevens uit de literatuur over handbestuiving in China gebaseerd. Het rapport waarop Pepijn zich ook baseert “Hand pollination of pears and its implications for biodiversity conservation and environmental protection — A case study from Hanyuan County, Sichuan Province, China (Ya , Jia-sui en Keming, 2003)” stelt letterlijk op blz 14:

“Due to very concentrated and a large-scale cultivation of pears, there have been intensive sprays of many kinds of pesticides and insecticides. During the field survey, not any insects were seen on flowers of pears and other crops that are blooming simultaneously with pears. Informants also mentioned that beekeepers from the region relocated their honeybees out of this region when pear flowers start blooming. Apart from the local beekeepers, migratory beekeepers from other regions move to the valley areas in November and leave this region in late February when they see some pear flowers start to bloom. All the informants mentioned that it was pesticides/insecticides that have killed most insects if there were any insects and that have driven the honeybees out of the pear cultivation area. Use of insecticides is regarded as the sole reason for no insects pollinating pear flowers and for no beekeeping in the region.

When we asked why there were no honeybees or other insects pollinating pears, all the informants replied that it was because of spray of insecticides/pesticides. No beekeepers are willing to place their honeybees in the orchards even if they are paid for pollination. The survey results indicate that there were some beekeepers in the past but most of them stopped keeping bees. The remaining several beekeepers moved their bees up to mountains.
Dependence of pear cultivation on hand pollination
Though hand pollination of pears is reported labour consuming and boring, local growers have no choices. All of them mentioned that there would no pears or maximum 5-10% of pears if pear trees were not pollinated by hand. Not only yield is low, but economic traits are also not satisfactory either, especially shape of pears is not as good as that of pears pollinated by hand. The local pear cultivation, therefore, is 100% dependent on hand pollination.”
(Bron: http://j.mp/Tw3Fpw blz 14)

Een andere studie die afgelopen jaar is verschenen, “The Human Pollinators of Fruit Crops in Maoxian County, Sichuan, China A Case Study of the Failure of Pollination Services and Farmers' Adaptation Strategies (Partap en Ya, 2012) concludeert eveneens dat:
“About 4 decades of pesticide sprays by the farmers, 8 to 10 sprays of pesticides per season (Table 3), have contributed to a serious decline in pollinators (Partap and Partap 2002). That pesticide use is a major factor contributing to pollinator decline has been reported in several studies conducted in other parts of the world (Johansen 1977; Allen-Wardell et al 1998; Verma and Partap 1994; Partap and Partap 2002; Berezin and Beiko 2002).”
Bron: http://www.bioone.org/doi/full/10.1659/MRD-JOURNAL-D-11-00108.1

5. De functie van het gewraakte fragment was niet om te stellen dat handbestuiving in China uitsluitend het gevolg is van grootschalig pesticiden-gebruik. De functie is het visualiseren van een “wat als” scenario.
Op tijdstip [37.22] van de Zemblafilm vraagt de interviewer “Wat gebeurt er als er niets verandert”? Eerst komt Klaas van der Poel in beeld en die vertelt zijn dystopia scenario. Daarna kom ik in beeld en vertel ik over de situatie in China.

6. Conclusie
i) De functie van het gewraakte fragment is het visualiseren van een scenario met een bestuivingstekort, niet het duiden van de oorzaak dat de Chinezen hun peren met de hand zijn gaan bestuiven.

ii) Handbestuiving in de perenteelt in China heeft meerdere oorzaken

iii) De hoofdoorzaak van dat er de afgelopen decennia een bestuivingstekort is in het betreffende gebied in China ligt in het grootschalig en frequent gebruik van pesticiden

iv) Ik zat er wel naast waar ik zei “daar wordt 12x per jaar met veel bestrijdingsmiddelen gewerkt”, volgens de 2012 studie van Parta en Ya 2012 is het namelijk het 8 tot 10x per jaar.

v) Het gewraakte fragment is in zoverre onvolledig dat het niet ingaat op het voordeel van handbestuiving bij peren dat de vorm van de peren er beter van wordt waardoor deze beter verkoopbaar zijn en dat het verderop in het seizoen arbeid bespaart doordat je niet hoeft uit te dunnen. Daarom zijn appels en peren niet het beste voorbeeld voor het “wat als” scenario als er onvoldoende bestuivende insecten zijn. Wellicht zijn kersen een beter voorbeeld.

Jeroen van der Sluijs
Copernicus Instituut
Universiteit Utrecht, Faculteit Geowetenschappen

Bronnen
documentaire Moord op de Honingbij II

Pepijn van Erp (2013) Bijensterfte niet de oorzaak van handbestuiving in China

TangYa , Xie Jia-sui en Chen Keming (2003)Hand pollination of pears and its implications for biodiversity conservation and environmental protection — A case study from Hanyuan County, Sichuan Province, China

Uma Partap en Tang Ya (2012) The Human Pollinators of Fruit Crops in Maoxian County, Sichuan, China A Case Study of the Failure of Pollination Services and Farmers' Adaptation Strategies

Verder lezen en verder kijken
Documentaire The Silence of the Bees: vanaf tijdstip 38.35 in deze video gaat het over handbestuiving in China:
http://www.youtube.com/watch?v=_cU9ZunVl3o