Bijensterfte, oorzaken en gevolgen

De belangrijkste argumenten op een rij.

Bijen zijn belangriijk voor de mens:
Bestuivers zijn onmisbaar voor 35% van de wereld voedsel en veevoerproductie. (Klein et al., 2006).

Bijen zijn belangrijk voor de natuur:
- Meer dan twintigduizend verschillende bijensoorten zorgen wereldwijd dat 80% van alle plantensoorten zich voort kunnen planten en kunnen evolueren. In een wereld zonder bijen sterft 80% van alle plantensoorten uit. (Vaissière et al., 2005)

De bijensterfte in Nederland van gehele bijenvolken is in 6 jaar verdubbeld. (WUR, 2009)

Waarom stoppen met Imidacloprid en Clothianidine?
1. De risicos voor bijen
- Zeer giftig voor bijen (onomstreden feit)
- Bij lage dosis maakt het bijen al ziek (vrijwel onomstreden, bijvoorbeeld Halm et al., 2006; zie ook Suchail et al, 2004)
- Verstoort het navigatievermogen van bijen (Yang et al., 2008; Halm et al., 2006; Bonmatin et al., 2006)
- Het Ctgb gaat bij de beoordeling van een toelatingsaanvraag uit van oude testmethoden die niet zijn toegesneden op de nieuwe risico's van systemische gewasbeschermingsmiddelen. (Halm et al., 2006 en Maxim en Van der Sluijs, 2007)
Chronische en stapelende effecten worden niet gesignaleerd door de klassieke toxiciteittests omdat
die alleen de acute sterfte van individuele bijen meten. Ook de kooiproef de tunnelproef en de veldproef bleken in Frankrijk niet toereikend om dit soort effect aan te tonen terwijl het er bij grootschalige toepassing van imidacloprid in de zonnebloem en mais teelt wel bleek te zijn met als gevolg massale bijensterfte.
- de natuurlijke afbraakproducten (zogenaamde metabolieten) van Imidacloprid zijn nog giftiger voor bijen dan Imidacloprid zelf (onomstreden feit)
- Komt van niet-bloeiende planten via honingdauw (uitgescheiden door ondemeer luizen) die bijen verzamelen ook in bijen terecht (zie toelatingsbesluit Ctgb Admire-O-Tec).
- Zit in normoverschrijdende hoeveelheden in het Nederlandse oppervlaktewater (Bestrijdingsmiddelenatlas))
- Imidacloprid komt 2 jaar na gebruik op een stuk grond nog steeds in pollen en nectar terecht van bloeiende planten op die grond (gemeten, onweerlegbaar feit).
- Clothianidine is zeer persistent in de bodem (halfwaardetijd typisch 830 dagen), is vrij mobiel in de bodem en kan naar het grondwater sijpelen of aflopen naar oppervlaktewater

2. Imidacloprid staat op nummer 1 in de top tien van de meest milieubelastende werkzame stoffen volgens metingen uit de bestrijdingsmiddelenatlas. (Tussenevaluatie van de nota Duurzame
gewasbescherming, MNP, 2006)
- Imidacloprid komt in de kassen en bollengebieden in alarmerende hoeveelheden voor in het oppervlaktewater, tussen de 5 en 300x boven de grenswaarde voor het Maximaal Toelaatbaar Risiconiveau.
Zie: www.bijensterfte.nl/node/21.
Bijen fourageren op oppervlaktewater en voeden ook hun broed hiermee. Langs deze weg krijgen ze ook imidacloprid binnen. Wilde planten nemen imidacloprid op uit het oppervlaktewater. Als het vervuilde oppervlaktewater voor irrigatie wordt gebruikt verspreidt de imidacloprid zich naar andere gewassen, die het vanwege het systemische karakter van het middel zeer effectief opnemen in de sapstroom, waarmee het ook weer in pollen en nectar komt van onbehandelde gewassen.

3. De haalbaarheid van de maatregel
- Een van de weinige oorzaken van de achteruitgang van de bijenstand die we zelf relatief eenvoudig weg kunnen nemen met een verbod.
- Het gaat om welgeteld drie probleemstoffen: Imidacloprid, Clothianidine en Thiamethoxam. Er zijn honderden stoffen die als insecticide zijn toegelaten. (zie de omstreden toelatingsbesluiten)
- De co-op, het grootste landbouw bedrijf van Engeland kan het ook zonder en heeft daar vrijwillig voor gekozen. (Co-op, Plan Bee, 2009)
- Alle biologische boeren in Nederland doen het al jaren zonder deze middelen. Dit zijn bloeiende bedrijven. Het kan dus zonder.

Wat is het belang van producent Bayer?
Bayer heeft het patent op imidacloprid en zette in 2007 voor 556 miljoen € om aan imidaloprid wereldwijd. Wat betreft omzet staat het middel nummer 1 in de top 10 products 2007 van Bayer (Bayer, key facts and figures 2007/2008, pagina 5)

Is een verbod de enige oplossing?
Nee, er zijn andere manieren om te zorgen dat bijen minder imidacloprid binnen krijgen. Daarvoor is wel nodig dat het probleem onderkend wordt en niet ontkend wordt. Men kan denken aan een restrictievere toelating in alle gevallen waar bijen fourageren op de behandelde gewassen en een betere handhaving van de gebruiksinstructies. Verder zouden imkers gemakkelijk toegang moeten hebben tot kaarten met informatie over waar er hoeveel gebruikt is en wanneer, zodat ze hun bijen kunnen verplaatsen. Als tuinders en boeren op hun netvlies hebben dat het van cruciaal belang is dat imidacloprid niet in het oppervlaktewater komt, zullen ze er meer rekening mee houden en ook beter nadenken over hoe bijen er tegen beschermd kunnen worden, bijvoorbeeld door bloeiend onkruid tussen behandelde aardappels en suikerbieten weg te halen of de imker te waarschuwen. Als de (mogelijkheid van de) link tussen imidacloprid en de teruglopende bijenstand ontkend wordt, dan werkt dat onachtzaam gebruik en illegale lozingen van spuiwater uit kassen in de hand.

Zie voor argumenten voor het blijven gebruiken van imidacloprid:
Positiepaper IRS - kenniscentrum suikerbietenteelt
Column Jaap van Wenum LTO Nederland