Bijensterfte, oorzaken en gevolgen

[geupdate dec 2010]
Imidaclopridgebruik in Nederland, Bron: CBS

Bron: http://statline.cbs.nl/statweb/
Conclusie: in ca 10 jaar tijd is het gebruik van imidacloprid in Nederland vertienvoudigd.

Voorjaar 2007 heeft Stichting Natuur en Milieu twee bezwaarschriften ingediend bij het College voor de Toelating van Bestrijdingsmiddelen (thans Ctgb)

[Bijgewerkt op 19 mei 2009]
In een rapport van Alterra uit 2006 zijn emissies van bestrijdingsmiddelen uit de Nederlandse land- en tuinbouw in kaart gebracht. De normoverschrijdingen zijn het ergst bij de bloembollenteelt en de glastuinbouw.

Het rapport heeft niet naar de risico's voor bijen gekeken maar heeft wel veel voor de bijenhouderij alarmerende concentraties imidacloprid in het oppervlaktewater gevonden. Via bloeiende planten langs de slootkanten kunnen bijen er aan worden blootgesteld en ook via planten die water krijgen uit vervuilde sloten. Omdat imidacloprid een systemisch insecticide is wat zeer effectief door de wortels wordt opgenomen en in de sapstroom van de plant terecht komt, zijn de te verwachten concentraties in de planten (en dus pollen en nectar) in deze gebieden naar verwachting aanmerkelijk hoger dan de concentraties in het water, en die zijn al zeer alarmerend. Bovendien fourageren bijen ook rechtstreeks op water en voeden het broed hiermee. Op sommige meetpunten zit de concentratie imidacloprid in het water maar liefst 300 keer boven het Maximaal Toelaatbaar Risiconiveau (MTR = 0.013 µg/L voor Imidacloprid, waarden van 4 µg/L zijn gemeten).
Er zijn 218 metingen in 2006 die boven de 5*MTR uitkomen (de rode stippen op onderstaande kaart), uitgaand van de 2006 MTR van 0.013 µg/l. De mediaan is 0.31 µg/l (dus op de helft van de rode punten op de kaart zit imidacloprid 24x of meer boven de MTR) en het gemiddelde van de rode stippen is 0.49 µg/l (dus gemiddeld zit op een rode stip op de kaart de concentratie 37x boven de MTR norm).

Kaart van normoverschrijdingen Imidacloprid in Nederlands Oppervlaktewater 2006
Bron: Bestrijdingsmiddelenatlas
[Centrum voor Milieuwetenschappen, Universiteit Leiden en Rijkswaterstaat-Waterdienst, download datum kaartje 9 mei 2009]

Op het bovenstaand plaatje rechts de actuele sterftecijfers van bijenvolken zoals Romée van der Zee die heeft gevonden voor het jaar 2008 in haar monitoringprogramma. (Imkers van Nederland: het is cruciaal voor ons wetenschappers dat jullie de vragenlijsten van Romée invullen of je nu veel of weinig sterfte hebt, we hebben ALLE gegevens nodig, liefst van alle imkers, anders komen we er niet uit! - de link met imidacloprid is een hypothese en nog geen wetenschappelijk vastgesteld verband in Nederland, we willen weten of we op het goede spoor zitten of dat we deze factor uit kunnen sluiten en dat kan alleen met monitoringgegevens. Jullie medewerking is erg belangrijk.)

Meer nu over de gemeten overschrijdingen van het toegestane imidaclopridgehalte in Nederlands Oppervlaktewater. In een reeks documenten vonden we alarmerende feiten:

Jaap Molenaar is vandaag een weblog gestart over Honingbijen en hun bedreigingen:
honingbijen.wordpress.com

Het motto van de blog is: Stop bijensterfte, verbied schadelijke insecticiden (neonicotinoide groep).

In de blog zal regelmatig verslag worden gedaan van alle ontwikkelingen. Tevens zal de stand worden bijgehouden van het aantal burgers dat deze actie ondersteunt maar ook de standpunten van diverse organisaties, bedrijven en politieke partijen. Bezoek de blog

Vragen van het lid Marianne Thieme (Partij voor de Dieren) aan de ministers van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer over de bijensterfte. (Ingezonden 6 mei 2009)
Zie: Kamerstuk 2009Z08438 voor meer informatie.

[Dit overzicht is niet actueel kijk ook op: http://www.bijensterfte.nl/nl/node/448 voor een completer beeld]

In de afgelopen 15 jaar heeft het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden in Wageningen de toelating van drie systemische insecticiden die zeer giftig zijn voor bijen gestaag verruimd voor tal van gewassen. Het gaat metname om imidacloprid en de laatste jaren ook om clothianidine en thiamethoxam. Vanaf 2004 is de toelating ingrijpend verruimd en daarmee is het gebruik zeer sterk toegenomen: meer dan vertienvoudigd. In de bestrijdingsmiddelenatlas (www.bestrijdingsmiddelenatlas.nl) is dit vanaf 2004 dan ook terug te zien in de sterke toename van normoverschrijdingen van imidacloprid in het oppervlaktewater van met name de glastuinbouw en bollengebieden. De laatste drie jaar is de toelating opnieuw fors verruimd

Een overzicht van de belangrijkste toelatingsbesluiten van het Ctgb:

Honey bees vital for agricultural industry
Sue Kedgley, New Zealand Herald 4 May 2009

New Zealand is slowly waking up to the realisation that honey bees are indispensable to our agriculture, horticulture, environment and economy.

Ezine, 26 March 2009

These comments, submitted by the National Honey Bee Advisory Board to EPA concerning the registration of imidacloprid, a systemic pesticide produced by Bayer Chemical Company, have been edited here because of length. But the stories have not been changed or altered. The NHBAB consists of beekeepers from both the AHPA and the ABF, and represents most of the nation’s commercial beekeepers. EPA now must act on these and other comments regarding this compound. At the same time, this group of beekeepers and Bayer are meeting to discuss continued research with this compound. Time will tell if increased regulation, or more precise research improve the situation.

Beekeepers from around the United States, and around the world, have had persistent problems associated with the use of the systemic pesticide imidacloprid. Since the first uses of imidacloprid in France in 1994 on sunflowers beekeepers reported problems. Soon the condition was given a name in France: “mad bee disease.” Problems reported by beekeepers, combined with mounting independent scientific data, caused the French Minister of Agriculture to suspend the use of imidacloprid on sunflowers in January of 1999. In February 2004, France extended the suspension to include uses on corn. At the same time they further broadened the ban on systemic insecticides to include the chemical fipronil.